نشست زمین در اثر افت سطح آب زیرزمینی در ایران

در سالهای اخیر نشست زمین همراه با افت سطح آبهای زیرزمینی در خیلی از آبخوان های کشور گزارش گردیده است. آمار دشت های کشور که در آن نشست زمین گزارش گردیده شامل 209 دشت می باشد. 

 نشست زمین در اثر افت سطح آب زیرزمینی در ایران
   در سالهای اخیر نشست زمین همراه با افت سطح آبهای زیرزمینی در خیلی از آبخوان های کشور گزارش گردیده است. آمار دشت های کشور که در آن نشست زمین گزارش گردیده شامل 209 دشت می باشد. از جمله این دشت ها می توان به دشت سیستان (رهنما راد و فیروزان، 1381)، دشت کاشمر در استان خراسان رضوی (لشکری پور وهمکاران،b1385)، دشت اسدآباد در استان همدان (لشکری پور وهمکاران،c1386)، دشت مشهد (لشکری پور و همکاران،a1386، حسینی، 1384) و دشت نیشابور (لشکری پور وهمکاران، b 1386)، دشت رفسنجان در استان کرمان (عباس نژاد، 1377 و Mousavi et al., 2001) را نام برد.
   اخیراً میزان نشست زمین در بخش هایی از دشت مشهد در حد فاصل سال های 1995 تا 2005 به میزان 90 سانتی متر در اثر افت 15 متری سطح آب گزارش گردیده است (Motagh et al., 2007). از دشت های مهم دیگر ایران که پدیده نشست در آن رخ داده می توان به دشت مهیار در استان اصفهان اشاره نمود. در این دشت در طول 10 سال گذشته یک رشته شکاف به طول 10 کیلومتر و به عرض 5 تا 50 سانتی متر بوجود آمده که هر سال 5 سانتی متر بازتر می شود (اجل لوئیان و بهادران، ‌1377).
   اولین دشتی که در ایران در آن نشست زمین در اثر افت سطح آب زیرزمینی گزارش گردید دشت رفسنجان می باشد. اولین گزارش های مربوط به نشست این دشت مربوط به سال 1346 می باشد. در دشت رفسنجان به ازای هر 10 متر افت سطح آب زیرزمینی، حدود 42 سانتی متر نشست زمین گزارش شده است (عباس نژاد، 1377). در مطالعات جدیدتر توسط موسوی و همکاران که بر اساس اطلاعات بیش از 100 دستگاه GPS نصب شده بدست آمده، میزان نشست به ازای هر متر افت سطح آبهای زیرزمینی بین 5 تا 15 سانتیمتر گزارش گردیده است. آنها همچنین گزارش نمودند که در این دشت در طول 30 سال از سال 1969 تا سال 1999 تعداد چاه ها از 209 حلقه به 1798 حلقه و میزان برداشت آب سالانه از 149 به 839 میلیون متر مکعب رسیده است. این برداشت بی رویه سبب افت حدود 25 متری سطح آب شده است. در این مدت میزان فرو نشست زمین حدود10 در صد افت سطح آبهای زیرزمینی گزارش شده است (Mousavi et al., 2001).
   در منطقه سیرجان از دیگر نقاط استان کرمان نیز فرونشست زمین در اثر افت سطح آب های زیرزمینی گزارش شده است. در این منطقه به ازای هر 10 متر افت سطح آب زیرزمینی، فرو نشست حدود 27 سانتی متر اندازه گیری شده است (رحمانیان، 1365).
   در دشت کبودرآهنگ و فامنین دراستان همدان نیز فرو نشست زمین و تشکیل فروچاله ها (Sink hole) در اثر افت سطح آبهای زیرزمینی گزارش شده است (فاطمی ‌عقدا و همکاران،1380، امیری 1384، خورسندی آقایی و عبدالی 1385). 

به گزارش مهر از کرمان، طی روزهای اخیر شکافی به طول هفت کیلومتر و عمق چندین متر در شهرستان عنبرآباد در جنوب استان کرمان به وجود آمده است که موجب نگرانی ساکنان این منطقه نسبت به وجود گسل و فعالیت های زمین شده است.

این شکاف بزرگ از روستای آتش آغاز می شود و از روستاهای محمد آباد کلانتر ، لطف آباد ، لطف آباد ، قنات نو می گذرد و به روستای رزق آباد ختم می شود.

مردم محلی منطقه و روستاییان حوالی این شکاف بزرگ نگران هستند که این شکاف نتیجه فعالیتهای زمین شناختی باشد و در واقع شکاف در اثر حرکت گسل به وجود امده باشد و به رانش زمین و یا زمین لرزه منجر شود.

اما دلیل اصلی این پدیده برداشت آب بیش از حد از منابع آبی زیر زمینی است.